Bundan sonra at sırtında yolculuk ederler Bu yolculukları önceki yolculuklarına benzemez Bu yolculukları daha yorucu ve eziyetlidir Tula ırmağını takip ederek Navon Çeren’e gelirler Bundan sonra Bitik Ula Dağın’dan geçerler Burada bazı granit taşlara rastlarlar Ali Bahadır, bu taşlar için Rusça eserlere başvurarak şimdiye kadar bunların hiçbir şarkiyatçı tarafından okunmadığını söylerler Bereket kuyusunu geçerek Batu Han tepelerine varırlar Burada bir bir “bitig ula†yani yazılı dağ vardır 2’si Tibetçe, 1’i Eski Türkçe olmak üzere 3 kitabeden ibarettir Fakat bunlar zamanla çok aşıldığından almak mümkün olmamıştır 4 Temmuz’da Budist Moğolların en meşhur mabedi olan Erden Su’ya gelirler Burada mabedi ve kütüphaneyi gezerler 6 Temmuz’da Uygurların başkenti olan Karabalgasın’a gelirler Burası artık terk edilmiş bir şehirdir Karabalgasın harabelerini gezerler Tolun burada Orhun Abideleri’nin keşifleri hakkında bilgi verir Burada on beş kadar kitabe vardır Bunlara “Üç Dil Kitabeleri†denmektedir Bunları istinsah ederler 10 Temmuz’da Koşo Çaydan’a doğru hareket ederler Orhun ırmağının sağ tarafındaki yokuşa tırmanırlar Tepeden kuşbakışı Orhun’u ve yaylaları görürler “Sarı ve kırmızı renkte kuru ot, kum ve taşların ortasında Orhun nehri kıvrılmış uyuyan bir ejder gibi hareketsiz durmaktadır†Akşama doğru Köl Tigin Abidesine varırlar Hepsi son derece heyecanlıdır Tolun, abidelerin 732 de dikilmesi ve 1917 yılındaki durumu hakkında bilgi verir Abidelerin bulunduğu külliyeyi gezerler Birkaç gün abidelerin kopyasını almakla, onları okumakla uğraşırlar Rodloff ve Thomsen’in çıkardıklarındaki eksiklerinin halli ve tamamlanması ile meşgul olurlar Bu eserde Türkçülük ideolojisi ana tema olurken geri plânda bir aşk konusu da işlenmiştir Bu aşk da Mehmet Tolun’la Gönül Hanım arasındadır Ancak Mehmet Tolun utangaç ve çekingen olduğu için Gönül Hanım’a açılamamaktadır Eserin sonlarına doğru yeni Orhun Abidelerinde Gönül ile Tolun7un nişanlanma töreni yapılır Bu sırada heykellerden birinin kopmuş başının bir Moğol’da olduğunu öğrenirler ve bunu satın alırlar Kont bunu Tolun’la Gönül’e hediye olarak alır Birkaç aylık bir ayrılıktan sonra Tolun’la Gönül evlenirler ve Bebek’teki evlerine yerleşirler Tolun, Koşoçaydam heykeliyle kitâbelerin kopyalarını Müze-i Hümâyun7a bağışlar ve seyahatnamesini yayınlamak için hazırlıklara başlar Gönül de kız öğretmen okulu açmaya teşebbüs eder Gönül Hanım ve Türkçülük İdeolojisi Ahmet Hikmet, “Gönül Hanım†romanında cemiyette aktif ve eğitici bir rol oynayan idealist kadın tipini ele almıştır Gönül Hanım, Paris Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nden mezun, kültürlü ve Milliyetçi bir kızdır Eserde milli duygu ve düşünceyi kuvvetlendiren teklifler, Gönül tarafından ortaya atılır Gönül davranışlarıyla ve konuşmalarıyla çevresindekilerin milli duygularını da kamçılar ve onları bu konuda düşündürmeye, hassas ve uyanık davranmaya zorlamıştır Gönül Hanım’daki “Gönül†tipini Kızılelma’daki “Ayhan’ımâ€, Yeni Turan’daki “kaya†gibi II Meşrutiyet devri edebiyatının idealist, inkılâpçı ve vatansever kadın tiplerinden biridir 1917 Eylülü romanın asıl kahramanı olan üsteğmen Mehmet Tolun harp yeni başlarken Ruslara esir düşmüştür Tolun, Rusça ve Almanca bilmektedir
|