Nyks

İş hayatını düzenleyen ve kontrol eden teşkilat Genellikle küçük sanayi ve ticaret dallarında çalışanların, kendi iş kollarında teşkilatlanmasından meydana gelen Lonca, MÖ III yüzyılda Akdeniz Medeniyeti çevresinde gelişen, ekonomik ve sosyal kalkınmanın bir sonucu olarak meydana geldi Akdeniz İmparatorluğu olarak da vasıflandırılan Osmanlı Devleti'nde ilk Lonca, fütüvvet ve Ahilik teşkilatlarıyla bağlantılı olarak ortaya çıkmıştır Başlangıçta, dini ayırıma göre Müslümanlar, Hıristiyanlar, Museviler için ayrı ayrı loncalar vardı Ancak, Ahiliğin yaygınlaşan dini ve tasavvufi düşüncesi, ekonominin milletlerarası alanda kazandığı güç sebebiyle, Osmanlı loncaları, dini ayrılıkları ortadan kaldırarak birleştiler Osmanlı İmparatorluğu'nda ekonomik hayatın devletçi ve güdümlü bir politikayla yönlendirilmesinin doğal sonucu olarak, loncalar kuvvetli kuruluşlar haline gelmiştir XV yüzyıldan itibaren loncalar arası rekabet yasaklandığından, ekonomik kaynaklar ihtiyaca göre kullanılmaya başlandı Üretimin fazla ya da eksik yapılması önlenerek fiyatlar, hammaddeden itibaren sıkı kontrol altına alınmıştı Kendi içerisinde sağlam bir hiyerarşiye sahip lonca yönetim kurulu, şeyh, kethüda, yiğitbaşı, işçibaşı ve ehl-i hibre (bilirkişi) den meydana gelmiştir Hükumetle esnaf arasındaki münasebetleri bu kurul sağlardı Loncaların hükumet nezdindeki muhatapları, hükumet merkezinde İstanbul efendisi, vilayetlerde belde kadılarıdır Loncalarla Osmanlı hükumeti arasındaki ilk önemli uyuşmazlık, 1518 yılında görüldü Sultan Yavuz Selim'in İran'a yapılan silah ihracatı ve İran'dan getirtilen ipek üzerine koyduğu ambargo, ipek tüccarlarını olduğu kadar Amasya silahçılarını da büyük zarara uğratmıştır Anadolu içerisinde silah satışını engelleyip müsadere edilen ipeği hazine adına satan Osmanlı memurlarının tüccara verdiği zararı Sultan Kanuni Süleyman, 3 Ekim 1520 kararnamesiyle düzeltti Loncaların zararını ödemek üzere, hazineden 1 milyon akçe tazminat ayrıldı 1584'de devletin yapmak istediği enflasyona karşı süratle tedbir alan loncalar, eşya fiyatlarını sağlam paraya göre tutarak arttırdılar Mallar üzerindeki fiyat artışı 1589'da iki katı oldu Böylece artan hayat pahalılığı, Beylerbeyi Olayı ismiyle anılan ayaklanmayı hazırlamıştır Osmanlı tarihinde en büyük esnaf hareketi 1651'de meydana geldi Melek Ahmed Paşa'nın yönetimine karşı gelişen bu hareket, ordunun desteğini sağlayamadığından başarılı olamamıştır 1730 Patrona ayaklanmasında da başlıca rolü ordu içerisindeki loncalar oynamıştır Devletin para ve fiyat politikası, hammadde kaynaklarının değerlendirilmesi, imalatın kontrolü lonca kethüdası ve yiğit başılarının aldığı kararlarla yönlendirilirdi Avrupa ülkelerindeki endüstri devrimi Osmanlı loncalarını olumsuz yönde etkiledi Dış piyasadaki gelişmelere ayak uyduramayan loncalar, zaman geçtikçe gerileyerek çökmeye başladı Sultan II Mahmud döneminde ıslahı için çalışmalar yapıldıysa da bir sonuç alınamadı Tanzimat'la birlikte Avrupa pazarlarına açılan Osmanlı ticareti, kendisini yenilemeyen loncaların da sonunu hazırladı Gittikçe çözülen loncalar 1913'de kapatıldı