Halk arasında ‘’hintsafranı’’, ‘’zerde çöp’’ ve ‘’kurkuma’’ isimleriyle bilinen ve mutfakların vazgeçilmezi olan zerdeçaldan (Curcuma longa) bahsedeceğiz bu yazımızda. Yapısı, özellikleri, faydaları, tüketilme şekilleri, yetiştiği yerler, yetiştirilmesi ve bakımına dair merak ettiğiniz her şeyi bulabilirsiniz. Bitkinin yapısı ve özelliklerine değinerek başlayalım.

Tıpkı zencefil, havlıcan ve kakule gibi Zingiberaceae yani Zencefilgiller familyasına ait çok yıllık bir bitkidir. Boyuna büyüme gösteren bu bitkinin yaprakları iki bölümden oluşur. İlk kısım gövdeyi saran, ikinci kısım ise gövdeden ayrılan ve yaklaşık 1 metre uzunluğunda olan kısımdır. Yapraklar yaklaşık 50-80 cm uzunluğunda, oval şekilli, kenarları dalgalı ve koyu yeşil renklidir. Çiçek sapı 10-20 cm uzunluğunda olup, üzerinde sarı renkli ve üç parça halindeki taç yaprakları taşır. Yumru şeklindeki ana kök ve yer elmasını andıran yan köklere sahiptir. Yan kökler parmak kalınlığında, dışı kahverengi, içi ise kırmızımsı sarı renktedir.

Gelelim bu kıymetli bitkinin nerelerde yetiştiğine. Zerdeçal Hindistan, Çin, Pakistan ve Bangladeş gibi ülkelerde yetişir. Bu ülkelerin iklimi genel olarak tropik olduğundan bitkinin tropik iklim bitkisi olduğunu söylemek yanlış olmaz. Türkiye’de Akdeniz ve Ege Bölgesi’lerinde yetiştirilmesi düşünülebilir. Fakat buralarda dahi zerdeçal yetiştirmek oldukça zordur. Bitkinin kışın hayatta kalabilmesi için sıcak bir kapalı alana alınması gerekir.



Zerdeçal Faydaları
Zerdeçal, Hindistan’da binlerce yıldır bir baharat ve şifalı bitki olarak kullanılmıştır. Antioksidanların kraliçesi olarak bilinen zerdeçalın faydaları say say bitmez. Zerdeçalın faydalarını ve bunlardan yararlanmak için nasıl tüketilmesi gerektiğini merak ediyorsanız haydi başlayalım. İşte zerdeçalın faydaları:

Zerdeçalın kalp hastalığında rol oynadığı bilinen bazı faktörler üzerinde yararlı etkileri vardır. Damarları güçlendirir ve antioksidan özelliği sayesinde kalbi rahatlatmaya yardımcı olur.
Yüzyıllardır hem yiyecek hem de ilaç olarak kullanılan zerdeçal, bitkiye parlak rengini veren kurkumin isimli tedavi edici etken maddesi sayesinde yeniden popüler oldu. İçerisindeki kurkumin maddesinin kuvvetli antienflamatuar ve antioksidan etkisi vardır. Bu sayede Alzheimer, kanser ve birçok hastalığın tedavisine yardımcı olur. Aynı zamanda serbest radikalleri etkisiz hale getirerek yaşlanmayı geciktirir.
Kanser hücreleri ve tümörlerin büyümesini azaltmaya yardımcı olur. Özellikle sindirim sisteminde oluşan kanserleri önlemede etkilidir.
Antidepresan özelliği olan zerdeçal, sinirleri gevşeterek sakinleşmeyi sağlar. Beyindeki depresyon ve Alzheimer hastalığından sorumlu olan BDNF hormonunu düzenler. Bu sayede beyin hücrelerinin büyümesini artırır ve beyin hastalıklarını önlemeye yardımcı olur.
Beyindeki dopamin ve seratonin düzeylerini dengeleyerek depresyona karşı savaşır. Yapılan araştırmalara göre zerdeçalın içerisindeki kurkumin maddesi doktorların depresyon hastalığı için yazdığı ilaçlar kadar etkilidir. Bu nedenle yemeklerde kullanılması tavsiye edilir.
Ülkemizde yaygın bir hastalık olan eklem iltihabının tedavisine yardımcı olur. Aynı zamanda iltihap önleyici özelliği sayesinde göz iltihaplarına da iyi gelir.
Zerdeçalın pek çok yararının yanında cilde olan faydaları da büyüktür. Şimdi cilde olan faydalarına da değinelim.

İltihap önleyici etkisi sayesinde sivilcelere karşı etkilidir.
Cilt pigmentasyonunu koruyarak, cildin parlak ve pürüzsüz olmasını sağlar.
Çağımızın en büyük cilt hastalığı olan egzama için çok faydalıdır. Kaşıntıyı azaltır ve kızarıklığı giderir.
B6 vitamini açısından zengin olduğundan, hücre yenilenmesine katkı sağlar.


Zerdeçal Nerelerde Kullanılır
Zerdeçalı damak tadınıza bağlı olarak yemeklerde, salatalarda, turşular ve bazı keklerde baharat olarak kullanabilirsiniz. Aynı zamanda sos yapımında da kullanmak mümkündür. Bir miktar margarini erittikten sonra içine zerdeçal ekleyerek elde ettiğiniz sosu sebzeler, makarnalar ve patatesin üzerine dökerek tüketebilirsiniz.

Alternatif tıpta da önemi büyüktür zerdeçalın. Solunum yolu hastalıklarının tedavisinde bir miktar zerdeçal bal ile karıştırılarak tüketilebilir. Çayı yapılarak içilebilir.

İpek kumaşlar ile ince derilerin boyanmasında ve kına yakma işleminde tercih edilir.

Zerdeçal Yetiştirilmesi
Tropikal iklimi seven zerdeçal her ortamda yetişmez. Sıcağı çok seven bu bitkiyi yetiştirmek çok kolay olmayabilir. Ev ortamında ya da bahçesinde yetiştirmek isteyenler için en pratik yöntemden bahsedeceğiz.

Büyük bir toprak altı gövdeyi, iki veya üç tomurcuğa sahip olacak şekilde küçük küçük kırın. Saksınızı hafif nemli ama suyu iyi süzülmüş zengin organik toprakla doldurun. Küçük bir toprak altı gövde parçasını toprağın yüzeyinden 5 cm aşağıya, tomurcuklar yukarı tarafa bakacak şekilde yerleştirin ve bitkiyi sulayın.

Zerdeçalın toprak altı gövdelerinin yenilebilir olgunluğa gelmesi 6-10 ay arası bir zaman alır. Toprak altı gövde olgunlaşırken, bitkinin saplarını ve yapraklarını toplayıp yiyebilirsiniz.

Altı ay sonra toprak altı gövdenin yeterince büyüyüp yaklaşık zencefil boyutuna gelip gelmediğini düzenli olarak kontrol etmeye başlayın. Toprak altı gövdenin hepsinin tek seferde toplanması en iyisidir, bu yüzden gereken büyüklüğe ulaştığında saksıdan tümüyle çıkarın.

Bir sonraki ekin zamanında, bu yetiştirdiğiniz sağlıklı toprak altı gövdelerden birini alıp ilkinde ektiğiniz şekilde ekebilirsiniz. Ancak toprağı değiştirmelisiniz, çünkü ilk bitki muhtemelen topraktaki besleyici maddelerin çoğunu tüketmiş olacaktır


Zerdeçal Bakımı
Evde zerdeçal yetiştirme konusunda başarılı olmak için, bitkiye doğal ortamına mümkün olduğunca çok benzeyen bir ortam sağlamalısınız.

Zerdeçal ılık ve nemli hava koşullarında iyi yetişir. Aynı zamanda suyu sever. Bu nedenle özellikle sıcak ve kurak bir iklimdeyseniz toprağı nemli tutmak çok önemlidir. Ortalama iki günde bir sulanmalıdır. Toprak sürekli kontrol edilmeli ve kuru bırakılmamalıdır.

Eğer serin bir iklimde yaşıyorsanız, bitkinizi daha nadir sulayın. Buradaki anahtar nokta, toprağın hiçbir zaman sırılsıklam olmamasına dikkat etmekte yatıyor. Bu bitki aynı zamanda buğuyu da sever. Bu yüzden bir sprey şişeyle günde bir kere sulamak önerilir. Sulama konusunda dikkat edilecek diğer husus da, bitkinin su içinde kalmamasına dikkat etmektir. Saksıdan fazla suyun süzülmesine dikkat edilmelidir.